Różnice pomiędzy wkładem w spółce osobowej a kapitałowej
Przedmiotem dzisiejszego wpisu jest porównanie regulacji dotyczących zasad wnoszenia wkładów w spółkach osobowych i kapitałowych. Mało kto bowiem zdaje sobie sprawę z tego, że różnice takie występują, a jeszcze mniej osób wie, z czego to wynika.
Wniesienie przez wspólników wkładów jest podstawowym obowiązkiem każdego wspólnika zarówno w spółce osobowej jak i kapitałowej. Żadna spółka prawa handlowego nie może powstać bez wniesienia wkładów. Po prostu nie istnieją spółki bezwkładowe (por. art. 3 k.s.h.).
Truizmem będzie przypomnienie, że przedmiot wkładu może być pieniężny lub niepieniężny jak również wskazanie, że ten drugi bywa nazywany aportem. Niemniej właśnie w regulacji wniesienia wkładów niepieniężnych istnieją rozbieżności pomiędzy spółkami osobowymi a kapitałowymi. Zanim jednak przejdę do ich omówienia, wskażę, z czego one wynikają.
Spółki osobowe cechuje zasada odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki (o zasadach odpowiedzialności w spółce komandytowej możesz przeczytać tutaj: Odpowiedzialność wspólników spółki komandytowej). Odpowiedzialność ta ma charakter subsydiarny w stosunku do spółki. Wspólnicy odpowiadają zatem całym swoim majątkiem osobistym wobec wierzycieli na wypadek, gdyby egzekucja z majątku spółki okazała się bezskuteczna.
Należy przy tym wskazać, iż w spółkach osobowych nie obowiązują sformalizowane zasady ograniczające prawo wspólnika do wypłaty zysku (wyjątek stanowią regulacje S.K.A. – por. art. 146 k.s.h.). Wspólnicy mogą zatem uszczuplać majątek spółki również wtedy, gdy istnieją niezaspokojone zobowiązania spółki, a nawet gdy spółka wykazuje stratę. Pomimo tego wspólnicy jednak ponoszą odpowiedzialność osobistą za zobowiązania spółki, zatem pokrzywdzeni wierzyciele mają możliwość wszczęcia egzekucji z majątku wspólnika.
W spółkach kapitałowych zasadą jest natomiast brak odpowiedzialności wspólnika za zobowiązania spółki i jest to zasada, od której (póki co) nie istnieją wyjątki. Konsekwencją tego faktu, w odróżnieniu od spółek osobowych, jest obowiązywanie sformalizowanych reguł wypłaty zysku przez udziałowców i akcjonariuszy oraz zakaz innych wypłat z majątku spółki (por. dot. sp. z o.o. art. 189, 191, 192 k.s.h., a w odniesieniu do S.A. – art. 344, 347 i 348 k.s.h.). Brak bowiem odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki ustawodawca skompensował w postaci reguł chroniących majątek spółki przed uszczupleniem.
Powyżej nakreślone różnice leżą u podstaw zasad wnoszenia wkładów niepieniężnych. Odnośnie spółek kapitałowych obowiązuje regulacja, zgodnie z którą przedmiotem wkładu do spółki kapitałowej nie może być prawo niezbywalne lub świadczenie pracy bądź usług. Doktryna i orzecznictwo ponadto sformułowały dalsze reguły dotyczące zdolności aportowej określonego mienia. Nie wchodząc w szczegóły, reguły te mają na celu ustalenie zdolności aportowej w taki sposób, aby wkład mógł stworzyć realny kapitał zakładowy spółki i być przedmiotem ewentualnego zaspokojenia wierzycieli. W odniesieniu do spółek osobowych brak jest takich wymogów. Zgodnie z art. 48 § 2 k.s.h. Wkład wspólnika może polegać na przeniesieniu lub obciążeniu własności rzeczy lub innych praw, a także na dokonaniu innych świadczeń na rzecz spółki. Sformułowanie to jest bardzo ogólne i oprócz mienia w rozumieniu przepisów k.c. obejmuje także świadczenie pracy czy usług na rzecz spółki. Oczywiście wkład musi mieć w umowie spółki oznaczoną wartość (por. art. 25 pkt 2 k.s.h.). Może się jednak okazać, że mimo wniesienia wkładów spółka nie będzie miała majątku. Stanie się tak w przypadku, gdy wszyscy wspólnicy zobowiążą się tytułem wkładu do świadczenia pracy na rzecz spółki. Mimo oznaczenia wartości tych wkładów (np. 100 000 zł w ujęciu rocznym) spółka nie będzie posiadała majątku, z którego wierzyciel może prowadzić egzekucję. Na chwilę obecną egzekucja z pracy nie jest możliwa z uwagi na zakazy dotyczące niewolnictwa ;).
Jak zatem widać w spółkach osobowych wkłady nie zawsze mają na celu wyposażenie spółki w majątek niezbędny do prowadzenia działalności gospodarczej. Z kolei majątek spółki nie pełni funkcji gwarancyjnej dla wierzycieli spółki (istnienie tej funkcji w spółkach kapitałowych jest w ostatnim czasie słusznie poddawane w wątpliwość wobec niedawnych i planowanych reform kapitału zakładowego). Funkcję tę pełnią majątki osobiste wspólników. Konsekwencją powyższego jest to, iż wkłady w spółkach osobowych mogą polegać na dowolnym świadczeniu na rzecz spółki, jeśli tylko jest ono w jakikolwiek przydatne dla prowadzenia działalności gospodarczej. Teoretycznie za wkład można również przyjąć mienie lub inne świadczenie nieprzydatne dla realizacji celu spółki. Trzeba mieć jednak na uwadze, iż o przedmiocie wkładu nie decyduje wspólnik samodzielnie, ale wszyscy wspólnicy w ramach zgodnego ustalenia warunków funkcjonowania spółki.
Podsumowując, spółki osobowe są znacznie bardziej elastyczne od spółek kapitałowych zarówno dla rozpoczęcia działalności jak i realizacji zysków w trakcie ich funkcjonowania. W szczególności brak środków pieniężnych nie stoi na przeszkodzie w rozpoczęciu działalności w formie spółki osobowej. Ceną za tę elastyczność jest jednak osobista odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki.
