Skuteczniejsza egzekucja z majątku wspólnika z rozdzielnością małżeńską

W poprzednim wpisie była mowa o ujawnianiu w rejestrze przedsiębiorców KRS wzmianki o pozostawaniu wspólnika w ustroju majątkowym rozdzielności małżeńskiej. Informacja ta może być istotna dla wierzyciela spółki, bowiem jeśli egzekucja wobec spółki okaże się bezskuteczna, będzie on wiedział z jakiej masy majątkowej może dochodzić swoich roszczeń od wspólnika. Tematyką tego wpisu będzie analiza przesłanek odpowiedzialności majątkiem wspólnym w przypadku dochodzenia wierzytelności spółki osobowej od wspólnika pozostającego w związku małżeńskim.

Najistotniejszym przepisem regulującym możliwość zaspokojenia się z majątku wspólnego jest art. 41 kodeksu rodzinnego i cywilnego. Zgodnie z § 1 tego przepisu jeśli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka, wierzyciel może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków. Zatem uzyskanie przez wierzyciela zgody na zobowiązanie od małżonka wspólnika wydawałoby się wystarczającym do późniejszej możliwości zaspokojenia się z majątku wspólnego. Jednak należy zauważyć, że w przypadku długów spółki osobowej, za które odpowiada wspólnik, zobowiązanie zaciąga spółka, a nie wspólnik-małżonek. Wydaje się zatem, że jeśli przyjąć dosłowne brzmienie przepisu (inna interpretacja przepisu byłaby trudna do obronienia), wierzyciel, który dochodzi roszczenia od wspólnika spółki osobowej z tytułu długów spółki, nie może zaspokoić się także z majątku wspólnego małżonków, bowiem to nie małżonek a spółka zaciągnęła zobowiązanie.

Skoro na podstawie § 1 wierzyciel spółki osobowej nie może dochodzić swoich roszczeń, możemy zastosować art. 41 § 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. W przepisie tym jest mowa o trzech sytuacjach. Pierwsza z nich to taka, gdy małżonek zaciąga zobowiązanie bez zgody małżonka. Ze względów przytoczonych powyżej, przepis nie znajduje zastosowania, bowiem zobowiązanie spółki nie jest zobowiązaniem wspólnika. Druga sytuacja to gdy zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z czynności prawnej. Jeśliby przyjąć, że w przepisie chodzi o czynność prawną dokonaną tylko przez małżonka, a nie również przez osobę trzecią (np. spółkę), za zobowiązania której małżonek odpowiada, to przepis ten miałby zastosowanie do zobowiązań zaciągniętych przez spółkę osobową. Zatem na podstawie tego przepisu, wierzyciel mógłby żądać zaspokojenia wierzytelności wobec spółki, gdy egzekucja z jej majątku okazała się bezskuteczna, z majątku osobistego wspólnika oraz z jego wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z przysługujących mu praw autorskich i praw pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy. Przepis ten pozwala więc sięgnąć nie do całego majątku wspólnego małżonków, ale tylko do tych dokładnie wymienionych w przepisie składników, które generalnie należą do majątku wspólnego. Trzecia sytuacja w przepisie dotyczy wierzytelności powstałej w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, a więc małżonka prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, a więc nie wspólnika spółki osobowej.

Jeżeli wierzytelność powstała przed powstaniem wspólności lub dotyczy majątku osobistego jednego z małżonków na podstawie art. 41 § 3 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego można byłoby dochodzić zapłaty również z niektórych składników majątku wspólnego. Jednak przyjmując wyrażony pogląd we wpisie „Czy udział w spółce osobowej oraz zyski z udziału należą do majątku osobistego wspólnika?”, że prawa majątkowe z tytułu udziału w spółce jawnej należą do majątku wspólnego małżonków, a nie majątku osobistego małżonka–wspólnika, wierzyciel na podstawie tego przepisu nie może dochodzić roszczeń wobec spółki.

Podsumowując powyższe rozważania, należy stwierdzić, że wierzyciel spółki osobowej, po bezskutecznej egzekucji z majątku spółki, może żądać zaspokojenia swoich roszczeń od wspólnika, który pozostaje we wspólności majątkowej małżeńskiej, jedynie z jego majątku osobistego i wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z przysługujących mu praw autorskich i praw pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy.

Jeśli wspólnik będzie miał ustanowioną rozdzielność majątkową małżeńską, wierzyciel będzie mógł się zaspokoić z jego majątku osobistego za długi spółki. W zależności od tego kiedy powstała rozdzielność majątkowa do majątku osobistego wspólnika–małżonka będzie wchodziło między innymi wynagrodzenie za pracę, wszelkie dochody, a także udział w majątku wspólnym. Może się więc okazać, że wierzyciel, który dochodzi swojego roszczenia od wspólnika, który ustanowił rozdzielność majątkową małżeńską będzie w stanie uzyskać większą część zobowiązania niż od wspólnika, który pozostaje we wspólności majątkowej z małżonkiem.