Specyfika nowej perspektywy finansowej 2014-2020, czyli decentralizacja wdrażania funduszy europejskich, oraz inteligentne specjalizacje

Jedną z cech charakterystycznych nowej perspektywy finansowej na lata 2014-2020 jest decentralizacja wdrażania funduszy europejskich, czyli znaczne zwiększenie roli samorządów województw w rozdysponowywaniu unijnego budżetu. Za takim podejściem stoi przeświadczenie, że to właśnie samorządy są w stanie najlepiej zidentyfikować potrzeby regionów oraz przedsiębiorców prowadzących w nich swoją działalność gospodarczą. Inną nowością w stosunku do poprzedniej perspektywy jest to, że programy regionalne będą dwufunduszowe, tj. finansowane ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego, co ma na celu zapewnienie kompleksowości realizowanych inwestycji.

Budżet wszystkich Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO) w nowej perspektywie finansowej wynosi niespełna 31,3 mld euro czyli prawie 40% wszystkich środków przekazanych Polsce w ramach polityki spójności, w poprzedniej perspektywie tj. w latach 2007-2013 regiony otrzymały 17,3 mld euro co stanowiło nieco ponad 25% ówczesnego budżetu. Przed samorządami stoi więc ogromne wyzwanie i duża odpowiedzialność za wykorzystanie unijnych środków. Dla przedsiębiorców Regionalne Programy Operacyjne to na pewno szansa na rozwój działalności i perspektywa ułatwień w prowadzeniu biznesu.

Założeniem RPO jest kompleksowe wsparcie rozwoju województwa, dla którego został opracowany, dlatego też każdy program ma swoją specyfikę wynikającą z uwarunkowań oraz strategii rozwoju, a także indywidualnych potrzeb regionu. Aby zagwarantować właściwą realizację polityki spójności, program każdego RPO musi korelować z krajowymi i unijnymi celami tematycznymi. Dlatego też, wszystkie 16 regionalnych programów ma podobne cele główne takie jak np. wzrost konkurencyjności regionu zapewniający poprawę życia jego mieszkańców przy zachowaniu zasad zrównoważonego rozwoju (cel główny programu województwa dolnośląskiego). Największy nacisk w programie każdego województwa zostanie położony na wspieranie przedsiębiorczości (głównie w odniesieniu do sektora MŚP), edukacji, zatrudnienia i przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu, technologii informacyjno-komunikacyjnych, infrastruktury ochrony środowiska, energetyki, oraz transportu.

Budżet każdego z programów został wyznaczony zgodnie z metodologią Komisji Europejskiej, w zależności od stopnia rozwoju danego województwa. W Polsce przeważają regiony z kategorii najsłabiej rozwiniętych, tj. regiony w których PKB nie przekracza 75% unijnej średniej, wyjątkiem jest województwo mazowieckie, które jako jedyne zostało zaliczone do regionów lepiej rozwiniętych. W latach 2014-2020 największymi budżetami dysponują województwa: śląskie, małopolskie i wielkopolskie, najmniej środków trafi natomiast do województwa lubelskiego, opolskiego i podlaskiego.

Źródło: Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju

Nowym podejściem w realizacji unijnego budżetu jest promowanie tzw.inteligentnych specjalizacji. Unia Europejska zobowiązała wszystkie kraje członkowskie realizujące politykę spójności do wyłonienia (zarówno na poziomie kraju jak i każdego z regionów) obszarów, w których chcą się specjalizować i podnosić swoją konkurencyjność. Tak więc, także Polska zobowiązana była do zdefiniowania kluczowych obszarów w które chce intensywnie inwestować i je rozwijać. Realizując ten obowiązek 8 kwietnia 2014r., Rada Ministrów przyjęła Program Rozwoju Przedsiębiorstw do 2020r., którego jednym z elementów jest Krajowa Inteligentna Specjalizacja (KIS). Założono, że dokument ten będzie na bieżąco aktualizowany w oparciu o ciągłą weryfikację zachodzących zmian społeczno-gospodarczych kraju. Początkowo wyznaczono 18 inteligentnych specjalizacji w pięciu działach:

ZDROWE SPOŁECZEŃSTWO

1. Technologie inżynierii medycznej, w tym biotechnologie medyczne,

2. Diagnostyka i terapia chorób cywilizacyjnych oraz w medycynie spersonalizowane,

3. Wytwarzanie produktów leczniczych,

BIOGOSPODARKA ROLNO-SPOŻYWCZA, LEŚNO-DRZEWNA I ŚRODOWISKOWA

4. Innowacyjne technologie, procesy i produkty sektora rolno-spożywczego i leśno-drzewnego,

5. Zdrowa żywność (o wysokiej jakości i ekologiczności produkcji),

6. Biotechnologiczne procesy i produkty chemii specjalistycznej oraz inżynierii środowiska,

ZRÓWNOWAŻONA ENERGETYKA

7. Wysokosprawne, niskoemisyjne i zintegrowane układy wytwarzania, magazynowania, przesyłu i dystrybucji energii,

8. Inteligentne i energooszczędne budownictwo,

9. Rozwiązania transportowe przyjazne środowisku,

SUROWCE NATURALNE I GOSPODARKA ODPADAMI

10. Nowoczesne technologie pozyskiwania, przetwórstwa i wykorzystania surowców naturalnych oraz wytwarzanie ich substytutów,

11. Minimalizacja wytwarzania odpadów, w tym niezdatnych do przetworzenia oraz wykorzystanie materiałowe i energetyczne odpadów (recykling i inne metody odzysku),

12. Innowacyjne technologie przetwarzania i odzyskiwania wody oraz zmniejszające jej zużycie,

INNOWACYJNE TECHNOLOGIE I PROCESY PRZEMYSŁOWE (W UJĘCIU HORYZONTALNYM)

13. Wielofunkcyjne materiały i kompozyty o zaawansowanych właściwościach, w tym nanoprocesy i nanoprodukty,

14. Sensory (w tym biosensory) i inteligentne sieci sensorowe,

15. Inteligentne sieci i technologie geoinformacyjne,

16. Elektronika oparta na polimerach przewodzących,

17. Automatyzacja i robotyka procesów technologicznych,

18. Optoelektroniczne systemy i materiały.

Z końcem 2014r. utworzono kolejną, 19. krajową inteligentną specjalizację – Inteligentne technologie kreacyjne, obejmującą wzornictwo, gry komputerowe, sferę audiowizualną (dźwięk i obraz).

Ponieważ wyznaczenie kilkunastu specjalizacji dla całego kraju byłoby zbyt dużym uogólnieniem, każde województwo zobowiązane zostało do wyłonienia swoich, regionalnych inteligentnych specjalizacji. Podstawą do ich wyboru była przede wszystkim analiza obecnego stanu gospodarki w regionie, przeprowadzono również szeroko zakrojone konsultacje, w których udział wzięli eksperci, przedstawiciele różnych środowisk związanych z gospodarką, w tym przede wszystkim przedsiębiorcy. W większości regionów konsultacje związane z ostatecznym przyjęciem inteligentnych specjalizacji nadal trwają, a ich zakończenie planowane jest jeszcze w tym miesiącu.

Na chwilę obecną Regionalne Inteligentne Specjalizacje to dla województwa:

– dolnośląskiego: przemysł chemiczny, farmaceutyczny, motoryzacyjny, elektryczny, wydobywczy, informatyczny, nauki medyczne, biologiczne, matematyczne, fizyczne, oraz komunikacja,

– kujawsko–pomorskiego: najlepsza bezpieczna żywność (produkcja, przetwórstwo, opakowania, nawozy); medycyna, usługi medyczne i turystyka zdrowotna; motoryzacja, urządzenia transportowe i automatyka przemysłowa; narzędzia, formy wtryskowe, wyroby z tworzyw sztucznych; przetwarzanie informacji, multimedia, programowanie, usługi ICT; biointeligentna specjalizacja – potencjał naturalny, środowisko, energetyka; transport, logistyka, handel, szlaki wodne i lądowe; dziedzictwo kulturowe, sztuka, przemysły kreatywne,

– lubelskiego: biogospodarka, usługi medyczne i prozdrowotne, informatyka i automatyka, energetyka niskoemisyjna,

– lubuskiego: zielona gospodarka, zdrowie i jakość życia, innowacyjny przemysł, współpraca i kooperacja biznesowa

– łódzkiego: nowoczesny przemysł włókienniczy i moda, zaawansowane materiały budowlane, medycyna, farmacja, kosmetyki, energetyka, innowacyjne rolnictwo i przetwórstwo rolno-spożywcze, informatyka, telekomunikacja,

– małopolskiego: nauki o życiu (life sciences), energia zrównoważona, technologie informacyjne i komunikacyjne, chemia, produkcja metali i wyrobów metalowych oraz wyrobów z mineralnych surowców niemetalicznych, elektrotechnika i przemysł maszynowy, przemysły kreatywne i czasu wolnego,

– mazowieckiego: bezpieczna żywność, inteligentne systemy zarządzania, nowoczesne usługi dla biznesu, wysoka jakość życia,

– opolskiego: technologie chemiczne, budownictwo i drewno, przemysł maszynowy, przemysł energetyczny, technologia rolno-spożywcza,

– podkarpackiego: lotnictwo i kosmonautyka, jakość życia, informatyka, telekomunikacja,

– podlaskiego: przemysł rolno-spożywczy, medycyna, ekoinnowacje, przemysł maszynowy,

– pomorskiego: technologia informacyjna i komunikacyjna, energetyka, logistyka, usługi biznesowe, branża farmaceutyczna i kosmetyczna, biotechnologia, przemysły kreatywne i technologia off-shore,

– śląskiego: energetyka, medycyna, ICT,

– świętokrzyskiego: przemysł metalowo-odlewniczy, zasobooszczędne budownictwo, nowoczesne rolnictwo i przetwórstwo spożywcze, turystyka zdrowotna i prozdrowotna, technologie informacyjno-komunikacyjne (ICT), branża targowo-kongresowa, zrównoważony rozwój energetyczny.

– warmińsko-mazurskiego: ekonomia wody, meblarstwo i przemysł drzewny, żywność wysokiej jakości,

– wielkopolskiego: biosurowce, wnętrza przyszłości, przemysł jutra, rozwój oparty na ICT i wyspecjalizowane procesy logistyczne, nowoczesne technologie medyczne,

– zachodniopomorskiego: biogospodarka, działalność morska, logistyka, przemysł maszynowo- metalowy, przemysły kreatywne, branża ICT, turystyka i zdrowie.

Jak duże będzie znaczenie inteligentnych specjalizacji w nowej perspektywie? Możliwe, że w wielu przypadkach decydujące o szansie na uzyskanie dofinansowania. Przykładowo Program Operacyjny Inteligentny Rozwój przewiduje wsparcie prowadzenia prac B+R przez przedsiębiorstwa wyłącznie dla projektów z obszarów określonych jako krajowe inteligentne specjalizacje oraz potencjalne nowe specjalizacje wynikające z procesu przedsiębiorczego odkrywania będącego częścią monitorowania Krajowej Inteligentnej Specjalizacji. Jak będzie w programach regionalnych? Na chwilę obecną nie wiadomo, czy wpisywanie się tematyki projektu w regionalne inteligentne specjalizacje będzie warunkiem koniecznym, pewne jest jednak, że projekty takie będą preferowane np. poprzez przyznanie dodatkowych punktów w ocenie.